Aan tafel bij de makers van het Stadmakerscongres 2022

We willen iedereen weer áán zetten

Eind oktober. Buiten regent het pijpenstelen, maar op het kantoor van AIR aan de Waalhaven op Zuid loopt de temperatuur op. Nog twee weken tot het Stadsmakerscongres 2022. De eerste échte, nadat twee edities door corona niet doorgingen en alleen online te volgen waren. ‘Bij AIR zijn we al die tijd wel doorgegaan met het meten van de temperatuur van de stad,’ zegt Barbara Luns, directeur van AIR. ‘Maar het gesprek over de stad verstomde. Er was veel minder gelegenheid voor inhoudelijke uitwisseling. Met als gevolg dat de perspectieven op de stad steeds verder uit elkaar groeiden. De een is trots op de nieuwe hoogbouw, de ander vraagt zich af: is dit nog wel mijn stad? Daarover het gesprek voeren, niet vanachter een toetsenbord maar face to face, is iets wat we weer moeten oefenen. Op onze schouders de taak om iedereen weer om de tafel te krijgen. Te zorgen dat iedereen weer áán gaat. Zodat we de opgaven gezamenlijk en daadkrachtig kunnen aanvliegen.’

Stad op spanning

De opgaven zullen voor iedereen helder zijn. Klimaatverandering, de energietransitie, technologisering, de wooncrisis, ongelijkheid en (energie)armoede eisen alle aandacht op. Maar waar in voorgaande edities van het Stadmakerscongres de nadruk lag op het samen nadenken over, wordt komende editie aangestuurd op actie. ‘We voelen de urgentie en behoefte om met elkaar te praten, te experimenteren en te schetsen,’ zegt Eva van Breugel, programmamaker bij AIR. ‘Daar is het Stadmakerscongres al vele jaren dé plek voor, maar in deze tijden van transitie willen we daar nog wat verder in gaan. Vanuit de noodzaak die we voelen om met elkaar te oefenen in de manier van werken en praten met elkaar, richten we het congres nóg meer in als een werkplaats. We dopen alle zalen, behalve de Grote Zaal, waar het plenaire programma plaatsvindt, om tot atelier. In elk atelier gaan we, onder leiding van een ateliermeester, aan thema’s werken. Aan in totaal tachtig werktafels, gaan we de hele dag brainstormen, discussiëren, spellen spelen, tekenen en schetsen.’

Denkoefening

Een van de drie hoofdthema’s van komend Stadmakerscongres is Rotterdam 2125. Deelnemers worden uitgedaagd een sprong in de toekomst te nemen, en zich Rotterdam over honderd jaar voor te stellen. ‘We willen een denkoefening doen,’ legt Barbara Luns uit, ‘om daarmee de actualiteit scherp te zetten. Als je je een voorstelling weet te maken van hoe de stad er dán uitziet, wordt het misschien makkelijker om te zien welke knopen we nu moeten doorhakken. Door in de toekomst te stappen en terug te kijken naar het nu, proberen we dus ruimte te creëren voor verbeelding en reflectie op onze dagelijkse praktijk.’ Eén van de werktafels die bij het thema Rotterdam 2125 hoort, is ‘2125 begint nu’. Onder leiding van stedenbouwkundige Bernadette Janssen gaan deelnemers proberen om een legenda te maken van de stad Rotterdam over honderd jaar. ‘Hoe de stad er rond 2050 uitziet, weten we in grote lijnen,’ zegt Eva van Breugel. ‘Maar nog eens vijfenzeventig jaar daarna? Is de stad tegen die tijd klimaatneutraal? En wat betekent dat voor de ruimtelijke inrichting? Of staat de stad onder water? Dat er radicalere keuzes gemaakt moeten worden, wordt hierdoor heel duidelijk.’

Stad in balans

Een tweede hoofdlijn is eigenaarschap van bewoners. In hoeverre hebben de Rotterdammers invloed op de inrichting van hun stad? En hoe ga je als gemeente om met tegenstrijdige wensen? Aan de werktafels staan verschillende cases centraal. Van de initiatiefnemers van Save Museumpark die graag willen dat het Museumpark een plek blijft voor de skate community en andere gebruikers, tot de actiegroep die het voor elkaar kreeg dat Recreatiepark Hoek van Holland niet verkocht werd. ‘Wij vinden het belangrijk om de mensen aan tafel te krijgen die het verschil kunnen maken,’ zegt Gijs van der Meer, ‘De kopstukken uit de wijken, maar ook vertegenwoordigers van grote bedrijven die niet vanzelfsprekend onderdeel zijn van het ruimtelijke gesprek over de stad zoals Stedin of Eneco.’

De derde hoofdlijn gaat over de impact die de veranderingen in de stad hebben op de economie. Programmamaker Josien Kamp licht toe: “Dat gaat enerzijds over de fysieke kant van werk in de stad: we waren altijd die productieve havenstad, maar kunnen we dat wel blijven, nu er zoveel aandacht uitgaat naar het ontwikkelen van woningen? Hoe zorgen we ervoor dat er genoeg ruimte blijft voor praktisch geschoolde arbeid? Anderzijds gaat het over de vraag of de economische en financiële modellen, zoals die de afgelopen decennia zijn doorontwikkeld, nog toereikend zijn voor de ruimtelijke transitie die moet worden gemaakt. Kunnen we, door het gesprek aan te gaan met juristen, wetenschappers en financiëel experts, nieuwe modellen ontwikkelen die de transitie bevorderen?”

De nieuwe generatie

Tijdens het Stadmakerscongres staan opgaven centraal die nú onze aandacht vragen, om de stad leefbaar te houden voor volgende generaties. Niet voor niets zullen er veel jongeren aanwezig zijn op het Stadmakerscongres. Studenten van de Rotterdamse Academie van Bouwkunst en de Willem de Kooning Academie nemen deel aan verschillende werktafels. Er is het programma De Middenweg, gemaakt door Roffa Takkies, een communicatieplatform voor en door Rotterdamse jongeren. In De Middenweg reageren jongeren op stellingen over wonen in Rotterdam, en gaan ze hierover in gesprek met professionals. Verder kan iedereen de hele dag aanschuiven bij Studio Stadmaken op het Balkon op Zuid. In twee talkshows spreken Vers Beton en OPEN Rotterdam met verschillende gasten over energiearmoede en de strijd om woonruimte.

Guest Urban Critics

In het plenaire programma in de Grote Zaal vinden we de vertrouwde ingrediënten van het Stadmakerscongres terug. Waaronder de uitreiking van de Van der Leeuwprijs 2022, lezingen van diverse sprekers en als traditionele afsluiter een key note speech van de Guest Urban Critic. En daarvan zijn er dit jaar twee: Xavier Matilla, stadsarchitect van Barcelona en Sílvia Casorrán Martos, vice-stadsarchitect van Barcelona én actieve inwoner van het Superblock Poblenou. Samen vertellen zij over de vooruitstrevende visie die ze ontwikkelden voor Barcelona, waar ze de leefbaarheid wisten te verbeteren door in de dichtgeslibte binnenstad veel meer ruimte vrij te spelen voor voetgangers en fietsers en initiatieven van bewoners.

Reis door Zuid

AIR had al langer de wens om het Stadmakerscongres op Zuid te organiseren. ‘Hier verandert de stad het hardst,’ licht programmamaker Eva van Breugel van AIR toe. ‘Met de komst van het nieuwe Theater Zuidplein konden we die stap eindelijk maken.’

De nieuwe locatie heeft flinke invloed op het programma: de tours – sinds jaar en dag een populair en snel volgereserveerd onderdeel van het Stadmakerscongres – gaan bijna allemaal over Zuid. Er zijn er veertien in totaal en geen een tour is hetzelfde. Programmamaker Eileen Stornebrink doet een greep uit het aanbod: ‘Je kunt mee met de tour Rotterdam Circulair op Zuid, waarbij je onder meer een bezoek brengt aan de nieuwe, circulaire kantine van de vereniging Honkbal op Zuid. Of je gaat naar de Tarwewijk, waar je wordt rondgeleid door een groep buurtbewoners, die wekelijks met elkaar met afvalprikkers door de buurt wandelen. Je krijgt een afvalprikker mee en bekijkt de wijk door de ogen van de bewoners. Ook is er een tour door Carnisse, onder leiding van De Nijl Architecten, een bureau dat zich bezighoudt met de zeggenschap van bewoners in de wijk.’

Als er één ding spreekt uit de opzet en het programma van het Stadmakerscongres, dan is het wel dat we elkaar nodig hebben. ‘Dat geldt voor de manier waarop we de stad beleven, hoe we eraan werken en hoe we hem vormgeven,’ zegt Barbara Luns. ‘Als we willen dat Rotterdam leefbaar blijft, nu, maar ook over honderd jaar, dan kunnen we simpelweg niet zonder elkaar.’ De oproep is helder: kom naar het Stadmakerscongres, de stad heeft je nodig.

Kijk voor het programma op de website van het Stadmakerscongres 2022.